Duela zenbait egun bete ziren ehun urte, Aldude eta Baztan aldean sekulako uholdeak gertatu zirenetik. Berrian erreportajea egin zuten, orduko argazkiak ere sartuz. Nire aldetik, jakin nahi nuen garai hartan zer idatzi zuten, eta orduko Eskualduna astekaria irakurri nuen: lehen orri osoa eskaini zioten gertakari hari. Lehenik Baionako erredakzioko batek (Manex Hiriart-Urrutik, hain segur) kronika nagusia idatzi zuen, Baionako Errobi ibaian ikusi zuena kontatuz. Ondoko artikuluak herriz herriko kontakizunak ziren.
Ondoko lerroetan jarri dut Baionatik idatzia zen kronika, biziki ederra iruditu baitzait nola deskribatzen zuen han ikusi zuena, hango giroa, entzuten zena…
Joan den astelehen eguerditik oren bat ondoxean ohartzen hasi dire Baionan La Nive Cambotik heldu den ura goiti doala eta dena lur gorri, zikin, oro puzkateriaz betea.
Begiz ikusi ahala zalu eta gaindi joaki, gero-ta zurruburru gehiagorekin. Metaka heldu, itsas-ura samur denean bezala, mailka; gibeleko maila beti aitzinekoa baino gorago.
Zer da hau?… Leihoetarik beha, ur hegiko egoiliarrak oro. Uraren bi bazterrak eta hiru zubien gainak oren laurden batez beteak jendez.
Oro harrituak, non zer ote eta zeri ginauden!
Anartean, ura beti gaindi, oldar gaitzean: lapar, egur, abar hil eta bizi, solido, ernai zahar, laborantzako tresna, kadira, ohe zomier, ate-eliho, arbola oso errotik jali, gero-ta gehiago eta handiago; behi bat; zonbeit ardi; xerrikume eta urde larri;… bat segurik hiru kintalez goitikoa; zaldi, asto; ahate, antzara, oilo, zakur, apotzar, suge, musker berde, han iragaiten ikusi ez dutenik ez da.
Hil kutxa bat ere ba omen.
Batek hau ikusi, bertzeak hura. Ez balinba! Nola ditake hori? Bizi ala hil? Hango erasia!…
Eta oro beha, begiak luzatuz urerat. Huna suge alimale bat, haur baten besoa bezala, lepoa goiti altxatuz doala. – Bizi? – Ba naski! Beha zozu, gizona. – Huna bertze bat, ur hegirat ezin helduz ari; bipera izan behar da, – Ez – Ba…
Parasol giderraz batek laguntzen du sugea hegiratzen. Jali orduko, han berean kali.
Ureko sugeak izan behar ziren oro edo gehienak. Mendian urak lo hatzeman zonbeit ere ba naski.
Sant-Izpiritako ur hegi harri lauzaz estalietan omen zen biharamunean frango ageri suge hetarik, multzoka, non nahi. Beharrik ez dezakete min handirik nehori egin suge urekoek.
Arraina ere izitu du, zoratu, nahasi osoki uhaldeak; ur zikin, lurrez loditu hartan ezin bizi, ala nork daki zer? Zer nahi arrain hil omen da; eskuz bil ahala bazen tokitan, urak apaltzearekin, pentze eta landa zilo batzuetan geldituak.
Amarrain, kolaka eta bertze, zaretaraka hatzeman dutenak omen dire, Baionatik Milafrangan harat. Hetarik batek ziola: “Ogi ez artom ez belar, bertze deus ez badugu zeren igurik aurten, goazin, egur eta arrain poxi bat bederen dukegunez.”
Ez da jostetarik hor. Izigarriko malurak izan beahr dire: Ur hegiko errekolta guziak gal. Lurrak oro itsuski zikinduak behere hautan lohi gorriz eta purruskeriaz.
Husten, garbitzen, soro poxi bat bederen emaiteko heineratzen, zer lana!
Ur hegiz hegi, goiti joanago eta galtze handiagoak ez ote diren oro beldur.
Itxura guzien arabera, pentze eta landa osoak, lur erabili zenbat ez duke urak ereman burrustan?
Hainbertzerainoko lur andana derama urak itzulipurdika mendi aldetik itsas alderat. Baionan untziak betez hartzen zuten hegitik ura, ikusteko zertsu zaukan eta zoin lodi. Erdinkala lur zolarat zohan berehala.
Zonbeit orgatara joan ahala baita hor harat!
Astelehen arratsalde guzian deus garbitasunik ezin jakin da Baionan.
Arratsalde eta gau guzia iraun du izigarriko ur jauste horrek, zer nahi zeramala.
Bizi direnen oroitean egundaino nehork ez dueula eskualde hautan holakorik ikusi, zioten orok.
Elur urtze edo eurite handi, luze batzuen ondotik hirian eta orotan urak ateratzen ba; bainan ez holakorik.
Non zer ote da gertatu? Biharamun arte, garbitasunik deus ezin jakin dugu.
blogberri 
