Estatugintza eta herrigintza
Euskal Estatua, nolakoa eta nola lortu? Gogoeta berriak agertu dira azken aste eta hilabeteetan, eta zenbait eskema ere hausten ari dira. Gero eta gehiago hasi dira argiki erraten Ipar Euskal Herria ez dela nehoiz izanen euskal estatu baten parte. Ez bederen nazioarteko araudien araberako independentzia prozesu baten bidez. Beste bide batzuk bilatu beharko dira Zazpiak Bat ametsa bermatzeko.
Oraingoz, indar harreman aski handi bat izatekotan, EAEn legoke, eta horrek zabaldu du euskal estatua EAEra mugatzeko hipotesia. Hala ere, erreferendum bat eginen balitz, independentziaren aldekoek irabaziko ote lukete? Horretan ere duda handiak daude. Horregatik, batzuek proposatzen dute estatua lortzearen arrazoia ez izatea euskal nazioa edo nortasunaren gaia, baizik eta demokrazia. Hurbileko erabakiguneez gain, proiektu independentistak landu behar ditu ekonomia eta gizarte arloetako gai guztiak, euskal estatu batek eguneroko bizitzan zer hobe lezakeen erakusteko. Argudio berriekin lortu nahi da euskal nazioarekin identifikatzen ez direnak ere euskal estatuaren alde egotea. Zaila da pentsatzea bere burua espainiar edo frantses sentitzen duen batek estatu horretatik ateratzearen aldeko hautua egin lezakeela.
Kasu guztietan, nortasun gatazka ez da hain erraz ezabatuko. Gaur egun, hiru nazio sentimentu nagusi daude Euskal Herrian. Ezin da ukatu, halaber, hiru nazio sentimentu horietatik bi nagusitu direla indarrez eta mendeetako zapalkuntzaren ondorioz: gure nortasuna, hizkuntza eta kultura gutxietsiz, zokoratuz eta debekatuz; jazarpenaren bidez, batzuetan gerren bidez, kolonizatuz, beren nagusitasun militar, ekonomiko, politiko, administratibo, kultural eta komunikatiboaren bidez. Euskarak eta euskal nortasunak iraun badute, iraun dute beren indarrez. Eta gaur egun oraino baldin bada euskal estatu baterako gogoa, euskal nortasunak iraun duelako da. Bistan da gainerako arloak lantzea funtsezkoa dela estatu bat sortzeko. Baina ez dezagun ahantz nortasuna dagoela proiektuaren oinarrian: argudio hori kaltegarritzat jotzea eta bigarren planoan utzi edo baztertu behar dela erratea, nortasunaren borroka galdu dugula aitortzea bezala da.
Abertzaletasunaren izenean, azken mende erdian egin diren giza eskubideen urratzeei begirako autokritika egin beharko da, bai. Baina mendeetan zehar herri txiki baten deusezten ibili eta ibiltzen direnek ere aitortu beharko dute herri honi jasanarazi eta jasanarazten diotena. Eta onartu beharko da erreparazio historiko bat, gure hizkuntzaren, kulturaren eta nortasunaren alde. Hori ez bada egiten, ezin dugu adierazi hiru nazio sentimentu daudela Euskal Herrian, naturala balitz bezala. Eta gaur egun oraino nagusi diren bi naziotasun horiek segituko dute nagusi izaten; eta diskriminazio positiboaren bidez euskara nagusitzen bada, kexatuko dira.
Helburua ez da estatua lortzea, estatua lortzeagatik, baizik eta herri honek bizirik irautea, euskaldun gisa esistitzea. Hori bermatu ahal izateko nahi dugu estatua. Eta, hala ere, ez da aski izanen. Batetik, Espainiarekiko nortasun lotura sendoa izanen litzatekeelako. Bestetik, zazpi herrialdeak ez liratekeelako estatu horretako parte izanen. Nehor ez denean estatu, denen artean zerbait eraikitzea zaila da, baina egin daiteke – eta egin da azken hamarkadetan. Zati bat estatu bada, ongi pentsatu eta diseinatu beharko da beste zatiarekiko harremana; menperatuaren esku segitzen duena ez ahanzteko, eta harekin ere eraikitzeko herria. Ustezko pragmatismoak ez ditzala zapuztu azken urteetako ametsak eta proiektuak.
(Berria-n argitaratua)
Prefetaren jarrera koloniala, Lurralde Kolektibitateaz
André Durand Paueko Prefetak joan den ostiralean aurkeztu zizkien bere proposamenak Ipar Euskal Herriko hautetsiei. Ekaineko azken asteburuan. Eta prentsari, arratseko 9ak pasa zirela. Gisa horretan, kazetariei eta eragile politikoei ez zien astirik utzi gaia sakontzeko, galdera zorrotzak egiteko, proposamenen analisia egiteko. Udako oporren bezperan, ez ote du espero Lurralde Kolektibitatearen aldeko mugimendua atseden une batean aurkitzea?
Begi bistakoa da Prefetak bere proposamenetik kanpo jarri duela Lurralde Kolektibitatea. Haren bost proposamenetatik bi – nagusiak – doaz hiri elkargoaren bidetik: oraingo herri elkargo guztiak bakarrean biltzea litzateke ideia. Hori guztia gain-estalki ederrez apaindu du, erranez Lurralde Kolektibitateak zituzkeen eskumenen hiru laurdenak lituzkeela egitura berriak.
Baina garbi erran zuen: «je décide» (nik erabakitzen dut). Eztabaidara deituko ditu eragileak, baina erabakia prefetarena izanen da. Eragileek aski eztabaidatua dute, ordea, eta adostasun zabala lortua. Ipar Euskal Herriko gehiengoak argi eta garbi errepikatua du zer nahi duen: Lurralde Kolektibitatea. Lan handia egin dute proiektu hori diseinatzeko, eta juridikoki berme guztiak dauzkala ziurtatu dute Batera-ren inguruan dabiltzan lege-aditu eta arituek.
Egindako lan hori kontuan ez hartzea eta Lurralde Kolektibitatearen aukera aurrez baztertzea biziki adierazgarria da: kolonoen jarrera da. Udan izanen den eztabaidaren ondoren ere erabakiak berak hartuko dituela irmoki adieraztea ere kolonoen jarrera da. Garbiki erraten dio Ipar Euskal Herriko gizarteari bere hitzak, gogoetek, nahiek, proposamenek eta proiektuek ez daukatela lekurik.
Prefetaren proposamenak gabeziak baditu, nahiz eta aitzinamendu gisa uler dezaketen batzuek. Urrats bat izan daiteke, baina ez eskatzen zena. Eta horretan dago prefetaren apustua, prentsaurrekoan kazetari batek ikusi zion irri maltzurrak salatu zuen bezala: Lurralde Kolektibitatearen aldeko mugimendua zatitu nahi du prefetaren proposamena onartuko luketen eta onartu nahi ez luketenen artean.
Eta Baionako suprefetak egun berean jakinarazi zuen Uztaritzeko Herriko Etxea auzitara igorriko duela, euskara ofizial egiteagatik. Izanen al du aski kopeta sinetsarazteko ez dela euskararen aurkaria? Zer kalte egiten dio frantsesari Uztaritzeko erabakiak? XXI. mendean oraino horrelakoak ikusi behar izateak erakusten du Frantziak segitzen duela XIX. mendean bezala, kolonizatzaile moduan.
Ohar batzuk FLNCren erabakiaz
Herenegun arratsaldean webguneetako albiste nagusi izan zen. Atzoko egunkarietan bigarren planoan gelditu zen, eta atzotik hona webguneetan ez du tokirik izan. Gertakaria ez da garrantzi gutxikoa, ordea: Korsikako FLNC erakunde armatuak borroka armatua behin betiko utzi duela jakinarazi du, 14 orrialdeko agiri batean. Merezi baino interes gutxiagorekin begiratu zaio gertakari horri, bai Euskal Herritik, bai Frantziatik. Frantziako Gobernuaren erreakziorik ez da heldu oraino. Hona gertakari horri buruzko hausnarketa batzuk:
1. Euskal Herriko oihartzuna
Korsika ez da Euskal Herria, ez eta ere Ipar Irlanda. FLNC ez da ETA, ez IRA. Korsikako erakundearen atentatu gehien-gehienak materialak ziren. Logikoki, FLNCk borroka armatua uztearen eragina ez da ETAk eta IRAk uztearena bezain handia. Hala ere, milaka atentatu egin ditu FLNCk, eta beste milaka atentatu egin dituzte Korsikako beste erakunde armatu abertzaleek. Korsika egon da gehiago Irlandara eta Euskal Herrira begira, alderantzizkoa baino. Horrek esplika dezake Euskal Herritik zergatik ez zaion eman hainbesteko garrantzia. Alta, Korsikak berak merezi du interes gehiago jar diezaiogun, eta gaia sakon dezagun: zein izan da bertako aldarrikapen abertzalearen ibilbidea? zein izan da FLNCren historia korapilatsua? zein izan da 2003ko uztailaren 6ko erreferendumetik honako bilakaera politikoa Korsikan? zein da gaur egungo indar harremana eta egoera politikoa, soziala eta kulturala? eta abar.
2. Frantziako oihartzuna
Frantzian oihartzun gutxi edukitzeak eta Frantziako Gobernuak isiltasunarekin erantzuteak erakuts dezake, batetik, Korsikako “arazoa” jadanik ez dela arazo azken urteetan Frantziarentzat, ez behintzat 70ko hamarkada bukaeratik 90ko hamarkada bukaera artean bezainbat. Bestetik, Korsikako mugimendu independentistak azken urteetan hartu duen indarra eta Korsikako aldarrikapen politikoak gutxiesteko eta ukatzeko bidea da.
3. Korsikako testuinguru politikoa
FLNCk aipatu du azkenaldian Korsikako Lurralde Asanbladan urrats handiak egin direla elkarrizketaren bidean, eta hainbat lege onartu direla Korsikaren alde, abertzaleen eta abertzale ez direnen onespenarekin. FLNCk hor ikusten du giro berri bat, borroka armatua uztea azaltzeko. Independentziaren bidean lan gehiago egiteko aukera gisa ikusten du hori, eta horretarako borroka armaturik gabeko egoera hobetsi du. Halaber, azken hauteskundeetan eta azken-aurrekoetan, abertzaleek indar handia erakutsi dute eta alkatetza garrantzitsuak eskuratu dituzte (Bastiakoa adibidez).
4. Korsikako armak
Korsikak badauka beste arazo bat armekin, azken bi urteetan gordinki agertu den gisan. Azkenaldian hilketa anitz gertatu da, kontu garbiketak dira, politikarekin zerikusirik ez dutenak. Korsikako indarkeria mafiekin lotuta izateak mesede gutxi egiten zion FLNCri eta bere irudiari. Faktore hori ere kontuan hartzekoa izan daiteke FLNCren erabakian.
5. Nazioarteko testuingurua
FLNCk aipatzen du bere agirian, Irlandan eta Euskal Herrian ere borroka armatua utzi eta urrats berriak egiten ari direla bakeari eta independentziari begira. Kataluniako eta Eskoziako prozesuak ere aipatu ditu. FLNC sortu zen garaian, borroka armatua zabalduta zegoen ezker-eskuin, nazio askapenerako mugimenduetan edota ezker muturrekoetan. Gaur egun, erakunde armatu politiko gehienak desagertzen ari dira, eta FLNC izan zitekeen segitzen zuen bakarra Europan, erabaki hau ez balu hartu. Independentziaren bidean urrats baketsu eta handiak egiten ari diren herri gutxituen artean egon nahi du Korsikak. Hori izan daiteke FLNCren erabakiaren arrazoi nagusia.
6. Korsikako erreakzioak
Korsikako klase politikoak begi onez hartu du FLNCren erabakia. UMPko Camille Rocca-Serrak argi erran du ez diela aterik itxiko eztabaida demokratikoan parte hartu nahi dutenei, eta ez dela iraganera begiratu behar, baizik eta etorkizunera. Eta Korsika ere ez da gutxi sufritu duena. 90ko hamarkadan abertzaleen arteko kontu garbiketa latzak izan ziren, dozenaka hilketa izan zirelako. Zauri haien gainetik, gaur eta bihar elkarrekin lan egiteko borondatea dagoen bitartean, aitzina daiteke. Alde horretatik, Euskal Herriak ere badu zer ikasi Korsikatik.
Txato bidelaguna gogoan
Argazkilaria: Angela Mejias
Hitzak elkartu gintuen eta hitza izan da gure lokarria. Hiru hitz laburreko mezuak izoztu zizkidan hitzak, larunbat arratsaldean. Hitzak itzali zitzaizkidan. Hitzekin gure hizkuntza zizelkatzen hain ederki zekien Txato omentzeko hitzak ez dira aski gure hiztegian. Duela hogei bat urte ezagutu nuen AEKn, gure hizkuntza ikasi nahi zutenei hitzak irakasten maisu. Baionako Gau Eskolan anitz ikasi nuen Txatorekin, nola prestatu, antolatu eta dinamizatu klasea, nola azaldu gure hitzen erran-nahia, frantseseko itzulpenera jo gabe… Txatok hitza zuen tresna, bai irakasle gisa, bai Baionako Gau Eskolako koordinatzaile gisa. Biltzar nagusietako eta bileretako Txato datorkit gogora: gela zokoko mahaian jarrita hartzen zuen hitza, edo lurrean kokoriko jartzen zen ideia zehatzak emateko: haren hitzak ez zituen haizeak eramaten; iltzaturik gelditzen ziren. Lider bat zen.
Lagunkoia, maitatua, bestazalea… Eta beti zegoen hitza erdian. Euskaltzale sutsua zen, baina euskara hizkuntza gisa errotik maite zuen, eta horregatik ikasi zituen ikas zitzakeen euskalki gehienak. Eta horrekin batera herriz herri ibiltzen zen, herritarren adiskide eginez, leku bakoitzeko istorioak ezagutuz, kantuak ikasiz… Eta jarrera horren isla zen, baita ere, haren jarrera politiko irekia. Bizkaitar lapurtarra zen Txato, Lapurdin laketu baitzuen; baina bizkaitar nafarra ere bazen edo bizkaitar zuberotarra. Gure hizkuntzaren ñabardura guztiak lantzen eta transmititzen zituen. Bazekien, gure hitzak, euskalkien desberdintasunen artetik, batasun tresna zirela.
Txato bertsozalea, Txato bertsolaria. Hor ere hitza zuen tresna, arterako tresna. Eta bertso munduan ere, hitzak elkartu gintuen berriz. Baionako Gau Eskolan bost urtez egon nintzen, eta utzi nuen Euskaldunon Egunkaria-n hasteko. Aski laster, Txatok ere utzi zuen AEK, Euskaldunon Egunkaria-n hasteko, 2001eko irailean. Orduan ere hitza zen gure lokarria. Baionako ordezkaritzako lankide izan nuen zortzi urtez, Nora Arbelbiderekin batera. 2003ko otsailean hitza kendu zigutenean are gehiago trinkotu zen gure taldea, eta Txatok zazpi eginahalak egin zituen hitza ez isiltzeko.
Zortzi urtez izan zen nire ondoko mahaiko lankide eta laguna. Politikaz, euskalgintzaz, bertsolaritzaz, prentsaz, kazetaritzaz eta abarrez mintzatzen ginen. Idazterakoan ere elkarren artean argitzen genituen gure hitzei buruzko zalantzak, gure hizkuntzaz ere maiz aritzen ginen. Zortzi urtez, hiru laguneko lan-talde bat sendotzen da, trinkotzen da. Taldea utzi nuen duela ia bost urte, beste lan batera joateko, baina taldekideekiko harremana beti indartsua izan da. Hil baino aste bat lehenago gurutzatu nuen Txato Pannecau karrikan, eta bi ele egin genituen: Iparraldeko kazetarien arteko elkarlanaren garrantzia aipatu zidan, eta Ipar Euskal Herriko Hitza-k jarraitzaile anitz daukala Internet-en…
Mingarria da pentsatzea haren mahaia hutsik ikusiko dudala eta Pyrénées ostatuaren inguruan ez dudala gurutzatuko, Baionara joanen naizen ondoko aldian. Eta ez dut irudikatu nahi zein gogorra den astelehen goiz honetan Txatoren mahaia hutsik ikustea, orain Baionako ordezkaritzan lanean gelditzen direnentzat. Baina hitza zen Txatoren bizi ardatza, gure hizkuntza biziaraztea zen Txatoren ipar-orratza. Eta jarraituko dugu, bakoitzak gure lekutik, Txatok irakatsi bezala, Txatok nahiko lukeen bezala, gure hitzekin gure hizkuntza zizelkatzen eta gure herria josten.
Zein nagusitu da Euskal Herrian? EAJ ala Bildu?
Hauteskunde emaitzak aipatzean, Euskal Herriaren desegituraketaren isla dira komunikabideak. Harriduraz eta penaz hartzen dut zenbait komunikabidek EAEko emaitzak ematea lehenik, eta horiek azpimarratzea. EAEko emaitzak Euskal Herri osokoak (edo, gutxienez, Hego Euskal Herrikoak) baino garrantzitsuagoak al dira? Kasu honetan, ez dago justifikaziorik EAErekin hasteko, Hego Euskal Herriko bozemaile guztiek zerrenda berak zeuzkatelako.
EAEn EAJk irabazi ditu hauteskundeak.
Hego Euskal Herrian, EH Bilduk irabazi ditu hauteskundeak.
Eta Euskal Herri osoa aintzat hartuta? Atzo, Andoni Ortuzarrek baieztatu zuen zazpi herrialdeak kontuan hartuta, EAJ zela Euskal Herriko lehen indarra. Batzuek sare sozialetan kritika egin zioten, ez zituelakoan Nafarroakoak kontuan hartu eta ea zein zen haren Euskal Herriaren ikuspegia. Alta, Ortuzarrek egia zioela erran genezakeen, Iparraldean ere aurkeztu baitzen EAJ. Atzoko kontaketen arabera, 7.000 bozetik gora bildu zituen EAJk Iparraldean, eta beraz, EH Bilduk baino gehiago. Bistan dena, komeni da zehaztea EH Bildu ez zela aurkeztu Ipar Euskal Herrian.
Gaur, Berriari esker egin ahal izan dut emaitza guztien batuketa, Berriak herrialdez herrialdeko emaitzak jarri baititu. Eta EAJk, Iparraldean ez ditu 7.172 boz bildu, baizik eta 5.259. Hain zuzen, hauteskunde barruti zabalago batean aurkeztu zen, eta beraz beste ia 2.000 boz Euskal Herritik kanpo jaso zituen.
Horra hemen emaitza herrialdez herrialde:
Ondorioz, Euskal Herri osoa kontuan hartuta, EH Bilduk EAJk baino 1.371 boz gehiago lortu du. Zuzenketa
Bi liburu aurkeztuko ditut heldu den asteanHeldu den astean bi liburu aurkeztuko ditut, biak gai berdintsuaren inguruan, baina bakoitza bere berezitasunarekin. Lehena, asteartean, apirilaren 15ean, Bilbon, Euskaltzaindiaren egoitzan, 11etan. Euskaltzaindiak nire tesia, “Lehen Mundu Gerra Eskualduna astekarian”, argitaratu zuen iazko azaroan, eta aurkezpen ofiziala asteartean eginen dugu. Bigarrena, apirilaren 17an aurkeztuko dugu, ostegunez, Baionan, Kalostrape ostatuan, Elkar argitaletxearekin. Liburu hori, Lehen Mundu Gerra eta Euskal Herria, orokorragoa da: 14ko gerla kontatzen du oro har, baina batez ere Euskal Herriko ikuspegitik eta Euskal Herrian izan zituen ondorioak aipatuz. (azalaren egilea: Yera Sanchez Moran)
“Sud Pays Basque” nola da euskaraz?Eneko Bidegain Euskara hizkuntza ofiziala ez den lekuetan sortzen diren erakunde berri edo programei eman ohi zaien izena erdaraz izaten da. Ipar Euskal Herriaren kasuan, frantsesez. Erakunde edo programa horiek, maiz, siglak dakartzate berekin, gainera. Kontua da, gehienetan albiste iturri direla, publikoki aurkezten diren unetik aitzina. Euskarazko hedabideetan lanean ari diren kazetarientzat ez da buruhauste ttipia izaten. Nola itzul halako erakundea? Nola jarri euskaraz? Erabaki bat har daiteke, bakoitzak har dezake berea, baina nola adostu biharamuneko Berria-n, Euskal Irratietako albistegietan eta Kazeta.info webgunean izen bera erabiltzea? Erabakia egunean berean hartu behar dute kazetari horiek, presaka, eta bakoitzak bere ordenagailuaren aurrean, elkarrekin adosturik edo elkarrekin aipatu gabe. Aski erraza denean, normalena da denek itzulpen bera proposatzea. Ez da beti hala, ordea. Dena den, ez dago astirik kazetari horien gainetik, erakunde horren euskarazko izena erabaki behar duten autoritateek erabakitzeko. Kasu honetan, Euskaltzaindia beti ibiliko da kazetarien gibeletik, Jean Haritxelharrek, euskaltzainburu zela, Egunkaria… View original post 181 more words
Ikusia izan da, egina izan da
Eneko Bidegain
Ipar Euskal Herrian arazo bat badugu pasiboarekin, komunikabideetan bereziki. Berriki hau irakurri nuen hedabide baten twitterreko denbora-lerroan:
Horrelakoak («izan da») maiz entzuten ditut irratietako albistegietan bereziki, baina idatzizko hedabideetan ere aurkitzen ditut, kasu honetan bezala. Bi arrazoi daude esaldia horrela hasteko. Batetik, garrantzitsuena «gorpua» delako, horrekin hasi nahi zutelako esaldia. Bigarren arrazoia da, erdaraz (eta nik uste frantsesezko prentsan are gehiago), ohikoena delako «Un corps (a été) trouvé» gisako tituluak egitea. Hain zuzen, frantsesez «corps» azpimarratu nahi badute, «corps»-ek subjektu izan behar du, eta horrek dakar pasiboa. Euskaraz, ordea, ez dugu erdarak duen traba hori, eta beraz gauza bera idatz dezakegu aktiboa baztertu gabe. Esaldia ez al zen hobeki geldituko, horrela?
Zaldi esnea?
Eneko Bidegain
Hedabideren batean zaldi-kume entzun edo irakurri nuenean, zerbait bitxi iruditu zitzaidan. Nik beti entzun nuen pottoko (nahasi behar ez dena pottoka-rekin) erraten zitzaiola delako «zaldikumeari». Edo bestela moxal. Behiarena txahala edo ahatxea den bezala, ardiarena, bildotsa edo arkumea, ahuntzarena pitika edo antxumea, oiloarena txita… «Zaldikume» entzutea, «behikume», «ardikume» edo «oilokume» entzutea bezalatsu dela iruditzen zait, edo, hobeki erran, «idikume» edo «zikirokume» entzutea bezala. Nire harridurarako, ordea, hiztegiek onartzen dute «zaldikume» hitza. Laborariak dio bere bizian ez duela behin ere zaldirik erditzen ikusi. Behin «zaldi esneari» buruzko erreportaje bat entzun nuen. Zaldiari errapea bilatzen dionak beharko du pazientzia, ordea. Errapea duena eta erditzen dena behorra da, ez zaldia. Zaldia, berez, ar zikiratua da, eta arrari garainoa deitu ohi zaio. Baina «zaldia» hitz generikoa ere bada, cheval, caballo, edo horse bezala. Galdera da, mendiko behorrak kenduta, lasterketetakoak, western filmetakoak, zer diren: arrak, emeak ala zikiratuak? Berez… View original post 62 more words 31 eskutik Euskararen erabilerari buruz aritzeko talde-bloga #nohacefaltapapel ideas de innovación periodística Itsasargia Donostian komunikabide herritarra eraikitzen ari gara. Bazatoz? IKERZALEAK Etude, promotion et sauvegarde du patrimoine de la province de Soule en Pays Basque, de la préhistoire à nos jours sorgin-orratzak Yera Sánchez Morán ilustrazioa/ilustración/ilustration I laket Goio Aranaren bloga begiz begi pello urzelai Txuriya Haiek lotu gintuzten. Gu askatuko gara. berriaro Pello Urzelai / Kazetaritzaz eta hedabideen munduaz 31 eskutik EIZIE blogberri Eneko Bidegain WordPress.com News The latest news on WordPress.com and the WordPress community. |
blogberri 