Naziotik estatura. Zein fasetan gaude?

“Euskal nazionalismoa XXI. mendean” nazionalismoari buruzko masterrak II. Kongresua egin zuen atzo Bilbon. “Naziotik estatura XXI. mendean” izan zen atzoko gaia, eta arratsaldeko mahai-inguruan parte hartzera deitu ninduten, Gaizka Aranguren, Xabier Barandiaran eta Urko Aiartzarekin batera. Bi galderaren inguruan prestatu nuen atzoko saioa, eta ondoko lerroetan jarriko ditut atzo erran nituenak eta denbora faltagatik erran gabe gelditu zirenak.

Naziotik Estatura, nola ikusten duzue bidea? Zein fasetan egongo ginateke gu?
Hasteko, nolako euskal estatua irudikatzen dugu? Zazpi herrialdeak bilduko lituzkeena? Hori da abertzaleek nahi duguna edo amesten duguna. Errealitatea konplikatuagoa da, alde administratibotik eta, bereziki, politikoki. Alde administratibotik, hiru egoera baldin badaude ere, nik bi ikusten ditut, zazpi herrialdeentzako independentzia oztopatzeko heinekoak: Frantziaren menpe dagoen eremua batetik, Espainiaren menpe dagoena, bestetik.

Hego Euskal Herrikoa, teorian, borondate edo akordio politiko batekin gaindi daitekeen muga administratiboa da. Zergatik ezin da egin erreferendum bat Nafarroan eta EAEn bietan batera? Funtsezko arazoa politikoa da, edo bi eremuetako indar harreman ezberdina. Pertsonalki, eremu osoa kontuan hartuta, nazio sentimenduaren indarra ez dut aski handia ikusten, Hego Euskal Herriak bere osotasunean independentzia lortzeko.

Ipar Euskal Herriarekin, egoera are gehiago konplikatzen da. Ipar Euskal Herrian, Frantziari begira abertzaleek duten indarra zinez ahula da. Nahiz eta bozetan lortzen duten %10-15 bitarteko emaitzari esker, arbitro papera bete dezaketen, zenbaki horrek berak erakusten du Ipar Euskal Herriko zenbatek uste duten Euskal Herria dela beren nazioa: hamarretik batek, asko jota. Gehiengo handi batentzat nazioa Frantzia baldin bada, ia ezinezkoa da lortzea Ipar Euskal Herria Frantziatik bereiztea eta euskal estatu batean sartzea.

Azken hamarkadetako bilakaerak ez du itxaropenerako tarte handirik uzten. Abertzale kopurua nahiko egonkorra da. Eta kopuru horrekin bakarrik ezin da pentsatu Ipar Euskal Herria independentzia prozesu batean sar daitekeenik.

Egoera horren erroak oso sakonak dira. Batetik, Iparraldeko jendeak historikoki hainbat gerla egin ditu Frantziaren alde, frantsesekin eskuz esku. Hori funtsezko elementua da Iparraldekoen frantsestea ulertzeko. Hegoaldekoek, aldiz, harreman gatazkatsuagoa izan dute Espainiarekin.
Bestetik, ez dauka erakargarritasun maila bera espainiarra izateak edo frantziarra izateak. Euskalduna izatea baino ohoragarriagoa da espainiarra izatea? Zein da Espainiaren herentzia ezaguna? Berriena frankismoa, gizarte atzerakoi eta oso katolikoa, gaur egun mundu osoko “ikasle txarrenetarikoa”…

Aldiz, frantziarra izateak beste ohore bat ekar dezakeela uste du euskaldun askok. Frantziako Iraultzaren herentzia, “la grandeur de la France”, herri zibilizatuen erreferentzia, estatu prestigiosoenetariko bat… Frantziarekin batera gerla egiteaz gain, euskaldun askoren ustez, frantsesa izatea gauza ederra da. Eta anitzek nahiago izan dute euskara ukatu eta ez transmititu, eta frantses bihurtu. Hegoaldetik 36ko gerla garaian errefuxiatu gisa joan ziren euskaldun frankorentzat ere ohoragarria da beren seme-alabak Frantzian zein ongi integratu diren ikustea, eta hori maiz pasatzen da euskaldun izateko ordez frantses bihurtzetik.

Mugimendu abertzaleak ez du lortu egoera hori aldatzea, ez duelako nahiko baliabiderik, ez indarrik, eta beharbada estrategiarik ere ez.

Lurralde Elkargoaren alde lortu den batasun zabala itxaropen iturri izan daiteke. Baina, kasu! Aldekoen zati handienak ez du dudan ezartzen frantses izaten segitu nahi izanen dutela. Ez dute bat eginen independentziaren eskaerarekin. Behin lurralde elkargoa lortuta (noizbait lortzen bada), abertzaleak bakarrik izanen dira beren proiektuarekin. Lurralde Elkargoak aukera berriak zabalduko lizkieke beren ideiak gehiago zabaltzeko eta eragina handitzeko?

Balizko euskal estatu batek – lau herrialdekoa edo hirukoa – Lurralde Elkargoarekin edo gabe, erakarmen indar bat izan lezake, Iparraldeko jendearentzat. Eragin bat izan lezake. Lurralde Elkargoa ere existituko balitz, bi erakundeek harreman hurbila izango lukete. Horrek ere eragin baikorra izan lezake.

Zazpi herrialdeko estatua urrun ikusten dut, biziki urrun. Pragmatikoa ote litzateke eremu aitzinatuena estatu bihurtzea? Estatutik kanpo gelditu direnak erakartzeko aukera ikus daitekeen bezala, arriskua ere ikusten dut: are gehiago urruntzea. Iruditzen zait, gainera, azkenaldian Iparraldea eta Hegoaldea elkarrengandik urruntzen ari direla (1).

Ideia interesgarri bat sortu zen 1998an, Euskal Herria bere osotasunean josten zuena: nazio eraikuntzaren estrategia, Udalbiltzarekin besteak beste. Orain arte arrakasta lortu duten formulak horiek izan dira Euskal Herrian: ematen ez dizkiguten tresnak sortu. Iparraldean hori egin dute Laborantza Ganberarekin, eta noizbait ofizialki onartua izatea lortuko du, ikastolek lortu zuten bezala. Horren lekuko aurten Frantziako Laborantza ministroa izan zela Laborantza Ganberaren urteurren ekitaldian.

Zeintzuk dira gure ahuluneak eta indar-guneak?
Ahuluneak:
•    estrategia garbirik ez dagoela;
•    batasun politikorik ere ez, are gehiago, zatiketa giro handia EAJren eta EH Bilduren artean. EAJ ez da oso bero ageri;
•    eremuen arteko egoera oso desberdinak (dena ez da Gipuzkoa, eta Gipuzkoan ere dena ez da Goierri);
•    gehiengoa, abertzaleak barne, Espainiari eta Frantziari begira (ikus euskal hedabideek dituzten erreferentziak, ereduak…);
•    zeinen menpe eta Espainiaren eta Frantziaren menpe egotea.

Indarguneak:
•    Borroka armatua behin betiko uzteak sortu duen egoera berria, aukera berriak zabaltzen ditu
•    Kanpora begira zilegitasun gehiago ematen digu
•    Batasun batzuk sortzea ahalbidetu behar luke (ez da lortu)
•    Eskoziako eta Kataluniako dinamikak lagungarri dira.

(1) Gaizka Aranguren-ek Gure Esku Dago-ren bideo-klipa jarri zuen bere diskurtsoa laguntzeko. Eta elementu oso adierazgarri batez ohartarazi gintuen. Bideoan ageri den kolorea berdea dela, ez dela horirik ageri: dauden plano guztiak Euskal Herri atlantikokoak direla; hots Nafarroaren zati handi bat eta Araba falta zirela. Horren haritik gehitu nuen nola ari zaizkigun egunero Euskal Herria EAEko eremura mugatzen, baita Euskal Herriaren zazpi herrialdeetako lurralde ikuspegia aldarrikatzen dutenak ere, datuen berriak ematean adibidez.

Entzuleen artean izan nuen galdera bati erantzun nion gero. Euroeskualdearen aukeraz galdetu zuen. Erran nuen azken urteetan ohartu naizela duela 10-15 urte baino gutxiago aipatzen dela euroeskualdea. Kasu guztietan, oraingoz Akitania-Euskadi litzatekeela eskualde hori, eta hor Euskal Herriak lurraldearen erdia baizik ez duela hartzen. Lurralde Elkargoarekin beste aukera bat sor daitekeela gehitu nuen. Eta ohar bat: isunak ordaintzeko akordioetara heldu badira ere, eguneroko bizitzan zenbateko trabak sortzen dizkigun bi estaturen menpe egoteak, telefono konpainiekin edo tren zerbitzuekin, adibidez.

Elkarrizketa “gaiztoak” eta Jaime Otamendiren betoa

PSE-EEk Jaime Otamendi EiTBko zuzendari izateko jarri zuen betoaren harira, kezka orokorrago batez idatzi nahi nuke. Ez dakit zein diren negoziazioaren hari guztiak, baina lehen planora agertu den arrazoia edo aitzakia izan da PSE-EEk Otamendiri oraino ez diola barkatu Patxi Lopezi egin zion elkarrizketa. Gogora datorkit duela urte bat, Frantziako presidentea hautatu baino aste gutxi lehenago, France Inter irratiak elkarrizketa egin ziola François Fillon Frantziako orduko Lehen Ministroari. Eta elkarrizketa gogorraren oroitzapena dut: galdera gaiztoak, eta erantzuten ez bazuen, berriz ere galdera bera, beste gisa batez formulaturik. Iruditzen zait, gainera, normalena hori dela. Kazetariak galderak egiteko daude, galdera gaiztoak ere bai, agintariei barne (edo agintariei bereziki). Ez zait demokrazia eredu sanoa iruditzen agintariari elkarrizketa “gogor” edo “gaiztoa” egin dion kazetariari betoa jartzea (ez eta ere betoa onartzea), horren atzean dagoen mezua delako: kontuz, ez ausartu boterea duenari elkarrizketa zirikatzaileak edo gogorrak egitera, bestela…

Zorigaitzez, elkarrizketak egiterakoan kostatzen zaigu “gaiztoak” izatea, eta hala egiten badugu, ez ditugu beti kritika onak jasotzen. Eta tendentzia politiko guztietan aurkitu ditut elkarrizketa “gaiztoak” onartzeko zailtasunak dituztenak. Irakurle zenbaiten kexak jaso izan ditut, elkarrizketa zenbaitetako galderengatik edo galdera batean tematzeagatik. Lankide ohi batzuei ere leporatu izan dizkiete zenbait galdera. Edo gertatu izan da politikari edo gizarte eragile batzuek elkarrizketa bat onartzeko baldintza gisa jartzea kazetaria berek aukeratzea (edo kazetari bati betoa jartzea).

Kazetarien lana ez da prentsan atera nahi dutenei erakusleiho ederra eskaintzea eta horien zerbitzuko egotea: ez agerraldien berri ematerakoan, ez elkarrizketak egiterakoan. Eta hori onartzen ez dutenek, kazetarien funtzioa bera urratzen dute eta demokraziari ez diote mesede handirik egiten.

Kontsentsuak eta zatiketak, politikan eta kulturan

Azkenaldian badago eztabaida bat twitterren (Beñat Sarasolaren eta Aitor Sarriegiren artean, hasieran) hasi eta prentsan (Juan Luis Zabalaren erreportajea, besteak beste) eta blogetan garatu dena gerora, bertsolari/idazle gaiaren inguruan. Azkenik, kontsentsuaren eremura ekarri du eztabaida Gorka Bereziartuak, kulturan zentratuz. Gogoeta hori, politika arlora eramango dut orain, gero kulturara itzultzeko. Kontsentsuaren edo adostasunaren inguruan, politikan, muturreko bi jarrera badaude, mugimendu abertzalean bederen (Ipar Euskal Herriko adibideak dauzkat buruan bereziki). Azken hamarkadetan zehar izan dira zatiketak, batasunak, berriro zatiketak, eta berriro batasunak. Fase bakoitzean badaude alergia batzuk.

Zatiketa garaietan beti agertzen dira batzuk, denen gainetik baleude bezala, zatiketak guztiz arbuiatuz eta batasunerako deiak eginez, nahiz eta zatiketaren muinean desadostasun sendoak eta, epe motzean bederen, gainditzeko zailak izan. Orduan gaitzesten dituzte “alderdikeriak” eta goraipatzen “herria”, politika hori baino anitzez konplexuagoa dela ahantziz.

Batasun garaietan (adibidez Abertzaleen Batasuna egituratzean, Euskal Herria Bai garatzean), ordea, beti badira prozesu horiek begi txarrez edo mesfidantzaz ikusten dituztenak. “Zertarako behar da batasuna egin, zergatik ukatu desadostasunak, baldin badaude?”. Eta eztabaida horietatik ateratzen dira istorio zaharrak, programa politikoetako ñabardurak azpimarratzen dira, alderdi bakarraren mamua astintzen da eta abar. Politika ideien konfrontazioa dela eta iritzi batzuk bateraezinak direla diote, baitezpada batasuna bilatu nahi izatea iritzi aberastasunari uko egitea balitz bezala.

Politikan, ordea, ezin zaio eztabaidari uko egin, elkarrengandik hurbil edo urrun dauden hainbat programa eta proiektu politikoren arteko desberdintasunak direlako politikaren muina. Hori interes “orokorrago” batzuen izenean ezkutatzea edo desadostasunei uko egin nahi izatea, baitezpadako kontsentsua lehenetsiz, inuzentea izatea da. Baina politikaren beste muina desberdinen arteko akordioak egitean oinarritzen dela ukatzea ere ez da anitzez hobea. Erakunde bat gobernatzeko, edo kontra-botere eraginkorra antolatzeko, akordioen bidea da normalena. Eta horretarako, hautsi-mautsiak egiten dira, adostasunak bilatzen dira, desadostasunak armairu batean uzten dira, lehertzen diren arte.

Proiektu politiko kontrajarrien, eztabaidaren eta akordioen etengabeko oreka bat da politika. Eta plaza publikoan ikusten duguna baino anitzez korapilatsuagoa eta konplexuagoa da. Adibidez, Gipuzkoako Foru Aldundiaren ingurumen arloan egun hauetan Aitziber Saroberen eta Jon Peli Urigenen izan den eztabaida izotz-mendiaren ageriko zatia baizik ez da. Ez dut erran nahi dena publikoki zabaldu behar dela, baina eztabaida politikoen gardentasun faltaz hitz egin nahi nuke.

Plaza publikoan (prentsan bereziki) agertzen den eztabaida politikoa, antzerki baten gidoia zorrotz betetzen duten alderdi politiko eta erakundeetako ordezkarien erretorika edo komunikazio ongi definituetara mugatzen da. Eztabaida politiko errepikakor, aspergarri eta pobre horrek sortzen duen aparra harrotzeko ordez, uste dut denentzat anitzez interesgarriagoa litzatekeela gaiak gehiago sakontzea eta naturaltasunez hartzea alderdi baten barneko eztabaidak.

Alabaina, gorago aipatutako muturreko bi jarrerez aparte, nahiko onartuta badago ere politika alderdika antolatzen dela eta alderdien arteko desadostasunak eta kalapitak politikaren parte direla, alderdi politikoen barneko tendentzia desberdinei buruzko informaziorik edo eztabaidarik ez da maiz ateratzen plaza publikora eta prentsara. Are gehiago, gaizki ikusia da alderdi baten barneko eztabaidak publiko egitea: etxeko sua etxeko hautsekin estali behar omen da.

Niri, ordea, guztiz naturala iruditzen zait alderdi batean iritzi edo tendentzia bat baino gehiago izatea, eta ez zait gaizki iruditzen tendentzia horiei buruz gardentasun gehiagoz komunikatzea eta alderdietako zenbait eztabaida edo gogoeta fase publiko egitea. Horrela, prentsako politika sailak berak ere aberasgarriagoak izango lirateke. Are gehiago, ez zait sanoa iruditzen alderdi bateko zuzendaritza berritzerakoan, hautagaitza bat baino gehiago dagoenean, alderdiaren barnean zatiketa giroa edo zatiketa arriskua ikusteko joera. Normalena izan behar litzateke hautagai bat baino gehiago izatea alderdi bateko zuzendaritzarako, eta anormala, aldiz, alderdi barneko kohesioa baitezpada erakutsi nahi izateko obsesio hori.

Politika, alderdika antolatua badago ere eta alderdiak ildo politikoek eta ideologiek definitzen badituzte ere, ez da hain sinplea: eremu konplexua eta aberatsa da. Kultura are konplexuagoa eta aberatsagoa da. Ez dago, alderdi politikoak dauden gisan, “alderdi kulturalik”. Politikan multzoak aski erraz identifikatu daitezkeen moduan, kulturan ezin dira modu berean hesitu multzoak. Sortuko kide bat ez daiteke EAJko kide izan aldi berean. Eta kide batek alderdia uzten badu, dibortzioa erabatekoa da. Politikan alderdi baino anitzez kolore gehiago dagoela erranik, kulturan are kolore gehiago dagoela uste dut, eta kolore horien arteko konbinaketak politikan baino anitzez gehiago. Politika hesiz inguratutako pentzez osatuta dagoen eremua den bezala, kultura hesirik gabeko eremu zabala da. Politikan, ardiak ezin dira pasatu pentze batetik bestera. Kulturan, libre daude, multzoen arteko mugak anitzez lausoagoak dira, batzuek, beharbada, mugak garbiago ikusten badituzte ere (multzorik baldin bada): izan daiteke aldi berean bertsolari eta idazle, literaturazale eta bertsozale, Hollywood-eko produkzio bat gustura ikusi eta Atalante zinemara joatean atsegin hartu. Diziplinen arteko zubiak eta elkarlanak ere ez dira eskas. Lausotasun horrek ez du erran nahi denak ados egon behar direnik eta ez dagoenik eztabaidarik: kulturan ere bada anitz eztabaida, desadostasunak atera daitezke, polemikak sortu… Baina eztabaidatzeko beste modu batzuk dira, beste helburu batzuk dituzte, ageriko eztabaida politikoak baino aberasgarriagoak dira gehienetan, eta hala segitu behar du nire ustez.

#egunkaria10urte (2): Ziliportak

“Zizare buztan bat badukete”, erran zidan batek: nahiz eta Egunkaria-ren kontrako operazioa zentzugabea zela iruditu, halakorik ezinezkoa zela “zizare buztanik” gabe. Zizare buztanak ez dira frogak; eta hala ebatzi zuten auzitegiek, zazpi urte geroago. Baina ziliportak gelditzen dira: aski da “terrorismo” hitza lotzea auziarekin, susmagarri bihurtzeko.

Sostengu bila abiatu ginelarik, arazorik ez genuen izan Ipar Euskal Herrian: ikaragarriko babesa jaso genuen, bai karrikan, bai kolore politiko guztietako hautetsiengandik (adibidez, PS-ko Eskualde Kontseilariak Baionako egoitzan izan ziren bisitan, Miarritzeko eta Hendaiako auzapezek beren bulegoan hartu gintuzten). Euskal Herritik kanpo, besterik zen.

Prentsaurreko bat antolatu nahi izan genuen Parisen. Horretarako Mugarik Gabeko Kazetariak eta Amnesty International elkarteekin sartu ginen harremanetan. Ez zuten gehiegi busti nahi (Kazetarien elkarteak bereziki; Amnesty Internationalek, Parisen zerbait antolatzeko, Londresko erakundearekin harremanetan jartzeko eskatu zigun, eta haiek lagundu gintuzten). Haien sostengu biziki herabearen gibelean bazegoen zizare buztanaren mamua: hitz erdika ulertarazi ziguten, Europako estatu “demokratiko” batean “terrorismo” auzi gisa aurkeztua zen eskandalu horretan, ez ziotela sinesgarritasun osoa eman nahi… Egunkaria-ri. Frantziako egunkariek ez zuten ia aipatu ere egin gertatu zena (ez eta absoluzioa ere). Bruselan, Europako Legebiltzarraren egoitzan, prentsaurrekoa eman genuean ere, Hego Euskal Herriko eta Espainiako hedabideetako kazetariez aparte, ez zitzaigun nehor agertu.

Espainiak eskuak libre zituen: Europako Batasuneko estatua zen, ETAren indarkeria jasaten zuen, eta 2001eko irailaren 11ko atentatuen ondorengo giroan hartu ziren neurriekin, dena zilegi zen; EB-ko estatukideek begiak ixten zituzten. Auzitegiek argi utzi dute Espainiak zuzen-kontra jokatu zuela. Hala ere, merke atera zaio. Europako diziplina kontseilu batetik pasatu al da egin zuenaz azalpenak emateko eta zigortua izateko?

Mina ez zigun euskararen eta prentsa askatasunaren kontrako bidegabekeria hark egin bakarrik. Ziliportek ere min egin ziguten, eta batzuen begietan, olio orbanen gisa, beti hor gelditzen dira.

Hollande eta europar korporatismoa

Ekuazioa sinplea da: «gu demokrazia bat gara, gu Europako Batasuneko estatu bat gara; Espainia Europako Batasuneko estatu bat da, beraz Espainia demokrazia bat da».

Laburbilduz, hori da atzo François Hollandek zabaldu nahi izan zuen mezua, Aurore Martini buruzko galderari erantzutean. Beti berdin egiten du Frantziak: Espainiaren baitako konfiantza erakutsi. Gisa horretan, Aurore Martinen kasuan bezala, bere aurpegia zuritzeaz gain, Espainiaren egitateen aurrean begiak ixten ditu.

Jarrera korporatiboa dago hor. Espainia eta Frantzia maila bereko kideak dira: Europako Batasuneko kideak. Eta Frantziak nahiago du ez sartu bere maila bereko estatu baten trapu zikinetan, maila bereko beste estatu bat ez dadin sar Frantziaren saltsetan.

Gauza bera pasatzen da edozein taldetan edo lan taldetan. Hierarkia maila bereko lankideak ez dira elkarren aurka hitz egiten hasiko zuzendaritzaren aurrean, lankide baten jarrerak besteari kalterik ez badio egiten bederen.

Eta Espainia egoera horren gibelean babesten da. Agintariak hauteskunde bidez hautatzen dira eta Europako Batasuneko estatu bat da. Ez zaio berme gehiago eskatzen demokraziak ongi funtzionatzen duela erakusteko.

Vallsek Iparraldea dantzan jarri du

1981etik hona gauzak anitz aldatu dira Ipar Euskal Herrian. Eta Manuel Valls Frantziako Barne Ministroak azkenaldian erakutsi duen jarrerak duela hamar urte esperoko ez zen erantzun bateratua eragin du: alderdi politiko guztietako – Vallsen alderdikideak barne – hautetsi eta arduradunak oso haserre agertu dira, eta itxura bateratua eman dute.

Hasteko, Ipar Euskal Herriarentzako egitura administratibo bat ukatzeko modu lehor eta bortitza izan da haserrea piztu duena: Espainiako hedabide batean, aldarrikapena ETArekin lotuz eta hautetsien gehiengoa gutxietsiz (“hautetsi batzuek eskatzen dute”). Egun batzuk lehenago Marilyse Lebranchu lurralde antolaketaz arduratzen den ministroak Ipar Euskal Herriko ordezkaritza bat hartu eta onarpenari begirako itxaropena eman ondoan, Manuel Valls-ek zeharkako bide bat erabiltzea eta ezezkoa hain gogor ematea ulertezina da, azken urteetan Iparraldearen lurralde ezagupenaren alde lan egin eta jarrerak elkartu dituzten guztientzat.

Frantziako Gobernuaren barneko lidergo lehiak ere egon daitezke kontraesan horren gibelean, baina baita beste faktore bat ere: Lebranchuren bileratik landa, Espainiako Gobernuak berehala deitu zion Frantziako Gobernuari, Ipar Euskal Herriari ezagupenik ez aitortzeko eskatuz.

Ez da lehen aldia. Baina ETAk borroka armatua utzi duenetik lehen aldia izan da. Espainiak Ipar Euskal Herriaren etorkizunaz erabakitzea eta Frantziak obeditzea harrigarri da; baina Valls-ek ordezkatzen duen sektore jakobinoak aitzakia gutxi aski du horrelako aldarrikapenen kontra egiteko.

Aitzakia bila ibili da ere Aurore Martinen atxiloketan zerikusirik ez zuela justifikatzeko, erranez berak ez duela ezer agindu, baina poliziari ez ziezaiokeela agindu legea ez betetzea. “Ohiko” kontrol batean atxilotu omen zuten, baina hainbat lekukotasunen arabera, Maule inguruak kontrolez josiak zeuden ordu hartan.

Lurralde Elkargoari buruzko erantzunetik egun gutxira eta Herrira-k deitutako manifestazioa baino aste bat lehenago gertatzeak, Aurore Martinen elkartasuna eta atxiloketaren kontrako kexua zabaldu baizik ez ditu egin. UMP eta PS bezalako alderdietako arduradun eta hautetsiak neurriaren kontra daude, hor ere ikusten dutelako Espainiaren esku-sartzea “Frantziako” aferetan. Ulertezina iruditzen zaie “Frantzian” legezkoa den aktibitate batengatik, Ipar Euskal Herriko herritar bat Frantziak berak Espainiako Justiziaren esku uztea.

Ororen buru, zer ikusten dute? Ipar Euskal Herria Espainiaren menpe dagoela, ez Frantziaren menpe. Abertzaleak ez direnek modu bikoitzean ikusten dute beren ekimena eta erabaki eskubidea zapaltzen dituztela: Frantziak eskaera horri kasurik ez eginez batetik, eta bestetik – eta hori zaie mingarriena – ukapenaren erantzule agerikoa Espainia izatea.

Abertzaleak ohituak dira horrelako egoeretara. Berria dena da orain arte Ipar Euskal Herriak funtsezko ezagupenik ez izatearekin bat zetozen hautetsi horiek guztien jarrera aldatu dela. Orain, haiek ere eskatzen dute Ipar Euskal Herriarentzako ezagupena; eskaera ez da gehiago gutxiengo abertzale batena, baizik eta alderdi orotako jendea biltzen duen gehiengo nagusi batena. 1981ean euskal departamendurik ez bazen sortu (Mitterrand-ek hitza jan zuen hartan) edota 1991n egitura administratibo propio bat sortzeko aukera zapuztu bazen, ageriko erantzuleak Ipar Euskal Herriko hautetsiak ziren. Frantziako Gobernuak erran zuen Ipar Euskal Herrian ez bazuten halakorik nahi, ez zutela sortuko.

Orain, ordea, politikarien artean bilakaera bat gertatu da. Ipar Euskal Herriak erabakiak hartzeko tresnak falta dituela ikusi dute azken hogei urteetako esperientziaren emaitzetan oinarrituz. “Sasi-erakunderik” ez dute nahi. Orain, benetako erakundeak sortzeko garaia dela uste dute. Hori lagundu du Frantziako lurralde antolaketaren erreforma proiektuak, baina baita ere gizarte zibilean Ipar Euskal Herriaren ezagupenaren eskaerak lortu duen babes zabalak, Batera plataformaren inguruan bereziki. Bestetik, 2012ko udaberriko hauteskundeetan, ezagupen instituzionalaren aurkari sutsuenek aulkia galdu zuten. Michele Alliot-Marie bezalako baten ordez Sylviane Allaux diputatu izateak ere anitz lagundu du. Gauza bera Baionan, Colette Capdeviellekin. Biak ere sozialistak, Vallsen alderdikideak.

Orain, ikusi behar da zein izango den hautetsi horien guztien jarrera etorkizunean. Larunbatean Herrira-k deitu duen manifestaziora joanen direla iragarri dute (pentsa Hego Euskal Herriko sozialistak eta PPko zenbait urtarrileko manifestaziora joaten direla!). Zein jarrerarekin segituko dute?

Bestalde, zer eginen du Marilyse Lebranchuk? Urtarrilean etorriko al da Euskal Herrira bisitan, hitz eman zuen bezala? Zer errateko?

Badago beste elementu bat ere, eztabaida honetatik baztertu behar ez dena: aurtengo Lurrama ekitaldian, Frantziako Laborantza Ministroaren bisita izan dute. Euskal Herriko Laborantza Ganberari zilegitasun baten aitortza izan zen hori, nahi ala ez. Historikoa da, ikusita Frantziako Estatua zein gogor aritu den Laborantza Ganberaren aurka. Laborantza Ganbera ofizializatuko dutelako seinale da? Horrekin kontsolatu nahiko dute lurralde elkargoa ez sortzea? Eta hori nahikoa izanen da Ipar Euskal Herriko klase politikoa lasaitzeko?